نیروگاه‌های خورشیدی به عنوان یکی از مهم‌ترین راه‌حل‌های تولید انرژی پاک و تجدیدپذیر از قرن بیستم به تدریج در جهان توسعه یافته‌اند. اساس تولید انرژی در این نیروگاه‌ها بر مبنای استفاده از پنل‌های فتوولتائیک (PV) یا متمرکزکننده‌های حرارتی خورشید (CSP) است. در دهه ۱۹۵۰، اولین تلاش‌ها برای استفاده از سلول‌های خورشیدی در صنایع فضایی آغاز شد و سلول‌های فتوولتائیک برای تامین انرژی فضاپیماها به کار گرفته شدند. با پیشرفت فناوری و افزایش نگرانی‌ها درباره‌ی تغییرات آب‌وهوایی و کاهش منابع سوخت‌های فسیلی، توجه به انرژی خورشیدی به عنوان یک منبع تجدیدپذیر و پاک بیشتر شد.در اواخر قرن بیستم و اوایل قرن بیست‌ویکم، کشورهایی مانند آلمان، اسپانیا، ایالات متحده و چین به عنوان پیشروان توسعه نیروگاه‌های خورشیدی شناخته شدند. در این دوران، هزینه تولید انرژی خورشیدی به تدریج کاهش یافت و با بهبود فناوری‌های مرتبط با پنل‌های خورشیدی و سیستم‌های ذخیره‌سازی انرژی، نیروگاه‌های خورشیدی به یکی از رقابتی‌ترین گزینه‌های تولید انرژی تبدیل شدند. برای مثال، آلمان با اجرای طرح‌های گسترده برای نصب پنل‌های خورشیدی در منازل و نیروگاه‌های بزرگ، به عنوان یکی از پیشگامان در این حوزه شناخته شد. همچنین، چین نیز با تولید انبوه پنل‌های خورشیدی و سرمایه‌گذاری‌های عظیم، به بزرگترین تولیدکننده و مصرف‌کننده انرژی خورشیدی در جهان تبدیل شد. در ایران، نخستین مطالعات برای استفاده از انرژی خورشیدی در دهه ۱۳۵۰ آغاز شد، اما توسعه عملی نیروگاه‌های خورشیدی به دلیل مشکلات فنی و اقتصادی تا دهه ۱۳۹۰ به تأخیر افتاد. در سال‌های اخیر، با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران و دارا بودن پتانسیل بالای تابش خورشیدی در مناطق مختلف کشور، این نوع از انرژی مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. ایران با توجه به سیاست‌های توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و همچنین تعهدات بین‌المللی در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، به سرعت برنامه‌های خود را برای توسعه نیروگاه‌های خورشیدی به‌ویژه در مناطق کویری مانند کرمان، یزد، و همدان به اجرا گذاشت. یکی از دلایل اصلی توسعه انرژی خورشیدی در ایران، کاهش هزینه تولید و بهره‌برداری از این نیروگاه‌ها و همچنین بهره‌برداری از منابع طبیعی تجدیدپذیر است. با این حال، چالش‌هایی مانند هزینه‌های اولیه نصب، مسائل مرتبط با ذخیره‌سازی انرژی و نیاز به شبکه‌های انتقال پایدار، همچنان به عنوان موانع اصلی توسعه سریع نیروگاه‌های خورشیدی در ایران و جهان مطرح هستند. با وجود این چالش‌ها، انتظار می‌رود که در سال‌های آینده، با ادامه پیشرفت‌های فناوری و حمایت‌های دولتی، نیروگاه‌های خورشیدی به بخش عمده‌ای از تولید انرژی در ایران و جهان تبدیل شوند.

احداث نیروگاه‌های خورشیدی از جنبه‌های مختلف اهمیت زیادی دارد، چرا که انرژی خورشیدی به عنوان یک منبع پاک، پایدار و فراوان در دسترس است و به کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی کمک می‌کند. یکی از مهم‌ترین دلایل احداث نیروگاه‌های خورشیدی، حفظ محیط زیست و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای است. سوخت‌های فسیلی مانند نفت، گاز و زغال سنگ با سوزاندن، مقدار زیادی دی‌اکسید کربن و دیگر آلاینده‌ها را تولید می‌کنند که به افزایش گرمایش جهانی و تغییرات اقلیمی منجر می‌شود. در مقابل، انرژی خورشیدی هیچ‌گونه آلاینده‌ای تولید نمی‌کند و یک راهکار مؤثر برای مقابله با بحران‌های زیست‌محیطی محسوب می‌شود. احداث نیروگاه‌های خورشیدی همچنین می‌تواند تأثیرات مثبت اجتماعی داشته باشد. ایجاد شغل در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر، به ویژه در زمینه نصب و نگهداری سیستم‌های خورشیدی، می‌تواند به کاهش بیکاری کمک کند. علاوه بر این، انرژی خورشیدی می‌تواند دسترسی به برق در مناطق دورافتاده و کم‌برخوردار را بهبود ببخشد. بسیاری از مناطق روستایی که به شبکه برق دسترسی ندارند، می‌توانند با استفاده از سیستم‌های خورشیدی برق مورد نیاز خود را تولید کنند و به این ترتیب، کیفیت زندگی مردم این مناطق بهبود می‌یابد. از دیگر مزایای احداث نیروگاه‌های خورشیدی، کاهش وابستگی به واردات انرژی است. بسیاری از کشورها برای تأمین نیازهای انرژی خود به واردات سوخت‌های فسیلی وابسته هستند که این امر می‌تواند در شرایط بحرانی اقتصادی یا سیاسی مشکلات زیادی ایجاد کند. با توسعه انرژی خورشیدی، کشورها می‌توانند از منابع داخلی خود استفاده کرده و وابستگی به واردات انرژی را کاهش دهند. همچنین، احداث نیروگاه‌های خورشیدی به پایداری منابع انرژی کمک می‌کند. منابع فسیلی محدود هستند و در نهایت به پایان خواهند رسید، اما انرژی خورشیدی یک منبع پایدار است که برای میلیاردها سال در دسترس خواهد بود. این پایداری به کشورهای جهان کمک می‌کند تا برنامه‌ریزی بلندمدت‌تری برای تأمین انرژی داشته باشند و به تدریج به سمت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر حرکت کنند. در مجموع، احداث نیروگاه‌های خورشیدی یک گام مهم در راستای توسعه پایدار است. این نیروگاه‌ها نه تنها به حفظ محیط زیست و کاهش تغییرات اقلیمی کمک می‌کنند، بلکه از نظر اقتصادی و اجتماعی نیز مزایای فراوانی دارند. با توجه به پتانسیل بالای انرژی خورشیدی و نیاز روزافزون به منابع انرژی پاک، سرمایه‌گذاری در این بخش از اهمیت بالایی برخوردار است.